10 ngày du-lịch khoá thiền Vipassana

Tôi dùng 10 ngày phép trong năm để đi "du lịch" đến một nơi đặc biệt, nơi sẽ giữ điện thoại, giấy tờ tuỳ thân, tiền bạc, snack và khoá tôi lại sau 2 lớp cửa sắt. Ban đầu tôi nghĩ như vậy hơi quá...

… cho đến khi tận mắt chứng kiến một người tìm cách leo cửa bỏ về.

Quả thực, tham gia Vipassana trong 10 ngày không phải là một trải nghiệm dễ dàng.

Tôi chọn nó vì tôi ghét đi du lịch. Và tôi đang sống đau khổ tới mức nhiều chuyến du lịch cũng chẳng thể chữa lành cái gì. Nó chỉ làm chứng cổ-vai-gáy của tôi thêm nặng nề, khi ôm cái laptop trên xe.

Ai mà lại ghét du lịch kia chứ? Tôi tôi tôi! Bệnh ghét đi du lịch đến từ khi tôi bắt đầu nghiêm túc suy nghĩ về điều mình muốn. Tôi muốn giỏi hơn, kiếm nhiều tiền hơn, gánh vác được nhiều thứ hơn, làm việc có năng suất hơn, có một sự nghiệp hẳn hoi… Tóm lại là muốn rất nhiều thứ.

Mà khi đó tôi chỉ đang ở vạch số 0.

Thế thì phải cắm mặt mà tăng tốc, thức khuya, dậy sớm, tranh thủ cuối tuần để mà làm. Tôi chẳng dám bệnh và dĩ nhiên, không đi chơi. Tôi chẳng dùng đến ngày nghỉ phép nào, và những cuộc du lịch hàng năm cùng công ty hay đi chơi kết hợp công tác cũng chỉ là thay đổi vị trí ngồi ôm cái laptop. Nói chung, tôi là hình mẫu lý tưởng của một người lao động mẫn cán. Nhưng lại là ví dụ hết sức xấu cho ngành dịch vụ du lịch.

Và… xin đừng trách tôi, vì tôi đã bị phạt rồi: tôi làm bạn với stress, thấy kiệt sức và dần mất đi ý nghĩa sống. Để cứu vớt chính mình, tôi… đi thiền, khoá Vipassana 10 ngày. Thật hài hước, người không nghỉ phép ngày nào như tôi, giờ dùng hẳn 10 ngày để làm cái việc, nói hay ho thì “tìm về chính mình”, mà nói thẳng ra là không giống ai.

Nhìn cuộc sống như nó vốn là

Nơi tôi đến là trung tâm Ucenlist ở Củ Chi, chỉ cách Tp. Hồ Chí Minh 1 giờ chạy xe. Thiền viện nằm ở nơi biệt lập, rộng rãi, thoáng mát với nhiều cây xanh. Có hai khu vực ký túc xá nam nữ với lối đi riêng, mỗi ký túc xá khoảng 10 phòng với 4 giường đơn theo phong cách khắc kỷ nhưng sạch sẽ và đủ tiện nghi. Khoá thiền nổi tiếng đến mức phải đăng ký trước tận 3 tháng và có nhiều người nước ngoài ở khu vực Đông Nam Á đến tham gia.

Vipassana là phương pháp thiền cổ xưa, được tái khám phá và chia sẻ bởi Đức Phật Gotama (Tất Đạt Đa). 2500 năm trước, vị thái tử Tất Đạt Đa sau khi đắt đạo đã không lên núi lánh đời, mà ở lại thế gian để giúp đỡ con người tìm được an lạc nội tâm thông qua thiền. Ngài đi khắp nơi để hướng dẫn thiền, mở những trung tâm có quy mô đến 20.000 học viên. Ngài không nói về thiên đường, địa ngục, cũng không trả lời chuyện vũ trụ là do ai sáng tạo nên mà chỉ hướng dẫn mọi người tập trung vào hơi thở, quan sát những cảm giác trên cơ thể.

Nhờ thiền định, mọi người sẽ thoát ra khỏi những ảo ảnh của thực tại, những khổ sở do cái Tôi. Vipassana là Minh Sát – thấy mọi thứ đúng bản chất của nó, chỉ giản đơn là vậy. Sau 25 thế kỷ, Vipassana dần bị biến tướng hoặc lãng quên và chỉ còn được truyền dạy theo cách thuần khiết, đúng bản chất nhất ở Myanmar. Rồi từ chính Myanmar, Vipassana lại được truyền ngược về cội nguồn Ấn Độ của nó và đi khắp thế giới. Ở Việt Nam, khoá thiền 10 ngày tôi tham gia là chương trình do thiền sư S.N.Goenka xây dựng. Không cầu nguyện, không thần thánh hoá, không có tính chất tôn giáo mà chỉ tập trung vào cái cốt lõi: tìm kiếm sự thật bên trong.

Luật của khoá thiền rất đơn giản, nhưng hơi sốc nếu bạn là một tín đồ công nghệ hướng ngoại bị hội chứng sợ bị bỏ lỡ: Chỉ thiền và không làm gì khác ngoài thiền. “Làm gì khác” bao gồm: nói chuyện, đọc sách, ghi chép, sử dụng điện thoại và cả tập thể dục nữa. Bước vào khoá thiền, tôi phải gởi lại điện thoại di động, laptop, và chứng minh thư cho ban tổ chức. Tôi phải cam kết giữ im lặng trong suốt thời gian khoá thiền diễn ra, không giao tiếp, và thậm chí không được trao đổi bằng mắt với các thiền sinh khác. Một điều quan trọng nữa: cam kết không bỏ về trước khi khoá thiền kết thúc. Nhìn quanh khuôn viên thiền viện với tường cao, cửa nặng khoá 2 lần khoá, tôi còn nghĩ nơi này an ninh thế. Để rồi 5 ngày sau, quả thực tôi ngồi nhìn bức tường ấy, nghĩ xem mình có cách nào leo ra không…

Chưa bao giờ hít thở lại vất vả đến thế

Lịch trình mỗi ngày đều giống nhau: Thức dậy lúc 4h, ngồi thiền từ 4h30 đến 9h tối, trừ khoảng thời gian ăn sáng, ăn trưa và dùng xế. Thức ăn chay rất ngon lành được các tình nguyện viên nấu và phục vụ. Buổi xế thường chỉ có chút trái cây và món ngọt dành cho thiền sinh mới. Các thiền sinh cũ không ăn gì sau 12h trưa.

Trong 3 ngày đầu tiên của khoá thiền, tôi chỉ… ngồi yên, thở, quan sát hơi thở của mình. Hít vào biết mình hít vào, thở ra biết mình thở ra. Nghe đơn giản hết sức, nhưng thực hành thì quả là một cuộc vật lộn nội tâm. Tâm trí tôi tự biên tự diễn đủ trò. Những ngày đầu, tôi lo công việc ở công ty sẽ không trơn tru. Có khi nào đi về mình đi đuổi việc luôn không? Lo lúc rời nhà tôi quên kéo cầu dao. Lỡ đâu cháy nhà? (Tới ngày thiền thứ 5 có người xin về vì lý do “em nằm mơ nhà cháy” thật!). Tôi còn tự phát cả bộ phim Chân Hoàn Truyện trong đầu, vì chịu không nổi cái cảnh ngồi yên thở đều. Thiền sư nói, “tâm trí con người luôn vọng động, như con khỉ chuyền cành, như con ngựa hoang háo thắng”. Suốt 3 ngày đó tâm trí tôi lồng lộn phản kháng tình trạng chẳng còn gì để tiêu thụ của nó. Không còn email, youtube, báo lá cải, trò chuyện, công việc. Nó đói khát kêu gào, rồi bắt đầu nhả ra những chất độc trước giờ đã thẩm thấu thật sâu trong ký ức.

Ngày thứ 4, khi chúng tôi đã tạm làm chủ hơi thở của mình, một nhiệm vụ mới được đặt ra: chú ý quan sát toàn bộ cảm giác trên cơ thể mình. Sự quan sát sẽ ngày càng vi tế hơn, và dần dần đưa thiền sinh đến với một sự thấu suốt nội tại. Nhưng lại phải nhắc lại lần nữa, ngồi thiền chẳng dễ lúc nào. Nhất là khi bạn ngồi 10 giờ mỗi ngày. Đau lưng, tê giò, buồn ngủ, đói bụng… là một chuyện. Sự chộn rộn và mất tập trung nội tâm là một kẻ phá rối khác. Rồi phải kể đến sự buồn chán nữa. Đến ngày thứ 6, chúng tôi đã bắt đầu trông giống các bệnh nhân trong trại dưỡng trí.

Được giải lao là lại thơ thẩn ra ngoài, mỗi người ngồi một góc. Có người nhìn chằm chằm vào con ốc sên. Có một nhóm ngắm mãi đàn nòng nọc trong hồ. Người ngồi chải tóc, thơ thẩn nhìn trời. Tôi thì có 2 thú vui bí mật. Một là đợi đến 4 giờ chiều mỗi ngày, có đàn bò đi qua thiền viện. Chúng nó rộn rã gõ móng mặt đường, kêu ụm bò, phe phẩy đuôi… Ôi tôi yêu cái sự chuyển động duy nhất trong những ngày này quá! Còn thú vui thứ 2 là khi bước lên cầu thang vào phòng thiền buổi chiều, dừng lại một phút để ngắm hoàng hôn dần buông xuống.

Thế giới xoay theo nhịp của chính ta

Có người đi du lịch để ngắm nhìn thế giới. Hoặc để dịch chuyển khỏi không gian cũ. Hoặc để được vui vẻ. Hoặc để học hỏi… Dù lý do gì, thì cũng vì không ai muốn phải sống một cuộc sống đều đặn đờ đẫn qua ngày.
Về một khía cạnh nào đó, thiền cũng là một kiểu du lịch. Vì nó tách con người khỏi bối cảnh quen thuộc, làm chậm lại cái nhịp độ hối hả của guồng quay lớn, khiến ta tiếp cận thế giới như thể lần đầu ta thấy nó. Thế giới như nó chính là.

Kết thúc khoá thiền, ngoài gầy hơn thì tôi còn từ từ hơn. Vì làm gì tôi cũng chú ý hơi thở mình, quan sát cảm nhận của mình. Tôi đã luôn xoay xở để bận rộn. Gắn chặt với thật nhiều mối nối để định hình cái tôi. Tôi là tên tôi, là những ham muốn, là chức danh, là avatar, là cách mọi người nghĩ về, tôi hành động theo những hiệu lệnh “hãy nổi bật”, “hãy xinh đẹp”, “hãy thành công” của thế giới. Một thế giới bước vào kỉ Digital. Nhưng lúc này, khi hít vào biết mình hít vào, thở ra biết mình thở ra, tôi… không là ai hết.

Tôi chưa tìm thấy Phật, và cũng chưa học được cách mỉm cười từ gan như Elizabeth Gilbert trong Ăn, Cầu Nguyện, Yêu. Nhưng tôi nhớ mãi một khoảnh khắc, khi rời khỏi khỏi thiền đường và bước ra sân, tôi nhìn thấy bãi cỏ xanh dưới nắng. Dù tôi đã nhìn bãi cỏ xanh suốt những ngày vừa qua, và thấy hàng ngàn bãi cỏ trong cả cuộc đời mình. Thì đó cũng là lần đầu tiên tôi nhìn thấy bãi cỏ NÀY, màu xanh và ánh nắng NÀY. Với tôi lúc NÀY.

Trong một thoáng, thế giới đã khác đi.

...
Tôi có đọc một bài viết về trải nghiệm thiền Vipassana mang tên “Vị ngọt của thiền”, của một tác giả đã được thiền đồng hành trong chặn cuối đường đời. Nhân đây, tôi cũng ủng hộ việc đi thiền bằng việc đăng lại một bài viết cho Đẹp! hồi 2020.

Hạ Chi